Τι είναι τα νευροϊνίδια και πώς χρησιμοποιούνται στη σύγχρονη νευρολογία

Τα νευροϊνίδια (neurofilaments) αποτελούν έναν από τους βασικότερους δομικούς άξονες του νευρικού συστήματος και έχουν αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια σε έναν από τους πιο σημαντικούς βιοδείκτες νευροεκφύλισης.

Αποτελούν μέρος του κυτταροσκελετού των νευρώνων και έχουν κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση του σχήματος, της αντοχής και της λειτουργικότητας των νευραξόνων – δηλαδή των «καλωδίων» μέσω των οποίων μεταδίδονται τα νευρικά σήματα.

Τα νευροϊνίδια σχηματίζονται από τρεις κύριες υποομάδες πρωτεϊνών: τα ελαφρά (NfL), τα μεσαία (NfM) και τα βαριά (NfH). Κάθε μία από αυτές συμβάλλει στη σταθερότητα και την ευκαμψία του νευράξονα. Όταν ένας νευράξονας τραυματίζεται ή εκφυλίζεται – είτε λόγω φλεγμονής, είτε λόγω τραυματισμού, είτε λόγω νευροεκφυλιστικής νόσου – τα νευροϊνίδια απελευθερώνονται στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό και, σε μικρότερο βαθμό, στο αίμα. Αυτή η αύξηση μπορεί πλέον να μετρηθεί με εξαιρετικά ευαίσθητες τεχνικές, επιτρέποντας την ποσοτικοποίηση της νευροαξονικής βλάβης.

Η μέτρηση των νευροϊνιδίων, και ιδιαίτερα του κλάσματος NfL, έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αξιολογούμε πολλές νευρολογικές παθήσεις. Στη σκλήρυνση κατά πλάκας, τα νευροϊνίδια λειτουργούν ως δείκτης ενεργότητας και προόδου της νόσου. Υψηλές τιμές υποδεικνύουν αυξημένη φλεγμονώδη και νευροεκφυλιστική δραστηριότητα, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου ο ασθενής δεν εμφανίζει εμφανή συμπτώματα ή όταν η μαγνητική τομογραφία δεν δείχνει νέες βλάβες. Αυτό δίνει τη δυνατότητα πιο έγκαιρης και ακριβούς θεραπευτικής παρέμβασης.

Σε νευροεκφυλιστικές παθήσεις, όπως η αμυοτροφική πλάγια σκλήρυνση (ALS), η νόσος Alzheimer και άλλες μορφές άνοιας, τα νευροϊνίδια έχουν ιδιαίτερη σημασία ως δείκτες προόδου της νευροαξονικής απώλειας. Οι τιμές τους συχνά αντικατοπτρίζουν το ρυθμό επιδείνωσης, βοηθώντας στην παρακολούθηση της πορείας της νόσου και την αξιολόγηση της ανταπόκρισης σε θεραπευτικές παρεμβάσεις. Επιπλέον, σε περιπτώσεις τραυματισμών του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις ή μετα-τραυματική εγκεφαλοπάθεια, η αύξηση των νευροϊνιδίων μπορεί να δείξει το βαθμό της αξονικής βλάβης.

Η δυνατότητα μέτρησης των νευροϊνιδίων στο αίμα (και όχι μόνο στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό) αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες εξελίξεις των τελευταίων ετών.

Αποτελεί βιοδείκτη νευρωνικής βλάβης, με δυνατότητα πρώιμης διάγνωσης, πρόγνωσης και παρακολούθησης της πορείας πολλών νευρολογικών νοσημάτων.

Μέσω εξαιρετικά ευαίσθητων αναλυτικών τεχνικών, όπως η μέθοδος Simoa, μπορούμε πλέον να έχουμε γρήγορη, μη επεμβατική και αξιόπιστη εκτίμηση της νευροαξονικής βλάβης. Αυτό όχι μόνο διευκολύνει τον τακτικό έλεγχο των ασθενών, αλλά καθιστά τον βιοδείκτη διαθέσιμο σε πολύ μεγαλύτερη κλινική κλίμακα.

Πρακτικά, η μέτρηση των νευροϊνιδίων χρησιμοποιείται από τον κλινικό νευρολόγο για:

• Διάγνωση ή υποστήριξη της διάγνωσης σε παθήσεις όπου η νευροεκφύλιση είναι κεντρικό στοιχείο.

• Παρακολούθηση της θεραπευτικής ανταπόκρισης, π.χ. στη σκλήρυνση κατά πλάκας όταν εφαρμόζονται τροποποιητικές θεραπείες.

• Αξιολόγηση της πρόγνωσης, ιδιαίτερα σε προοδευτικές νευρολογικές νόσους.

• Εκτίμηση της βαρύτητας μετά από τραυματισμό του νευρικού συστήματος.

Εν ολίγοις, τα νευροϊνίδια αποτελούν σήμερα έναν από τους πιο αξιόπιστους και ευαίσθητους δείκτες νευροαξονικής βλάβης. Η αξιοποίησή τους προσφέρει στον σύγχρονο νευρολόγο πολύτιμη πληροφορία για την έγκαιρη διάγνωση, την ακριβέστερη παρακολούθηση και την καλύτερη θεραπευτική καθοδήγηση των ασθενών.

#neurofilaments